ملا علی عندلیب کوردشتی ، ملقب به عندلیب قره جه داغی
به اهتمام : میرزا رسول اسماعیل زاده دوزال
تذکره نویسان عندلیب قره جه داغی را یکی از توانا ترینو معروفترین شاعران ترک زبان دانسته و در شرح زندگی او می نویسند :
ملا علی از شعرای با احساس و توانای قرن 19 م ( قرن 13 ه ق ) می باشد . وی در روستای کوردشت از محال دیزمار قره جه داغ در کرانه رود ارس متولد شده و تحصیلات اولیه را در مکتبخانه های آن دیار به انجام رسانده است . از آنجا که این روستا ، از دیزمار یکی از کانونهای فرهنگ وادب آذربایجان بوده و همیشه شاعران و سخنوران بزرگی از آن برخاسته اند ، بدیهی است که ملا علی از آنان بهره برده و با کتب و .......شعرا آشنایی حاصل کرده است .
عندلیب قره جه داغی بر اساس مقدمه ای که به " لیلی و مجنون " خودش نوشته در 15 سالگی در شهر اهر عاشق دختر زیبا روییشده ولی در این عشق ، شکست خورده و به ناله و فغان پرداخته و از این به بعد تخلص " عندلیب " را برای خود انتخاب می کند . در همانجا می گوید : این شکست و ناکامی در عشق ، زندگی و حیات ادبی او را شدیداً تحت تاثیر قرار داده و در اوج گیری شعرش سهم بسزایی داشته است .
عندلیب پس از این ماجرای اندوهبار ، جلای وطن کرده به تبریز و از آنجا به آنسوی ارس به اردوباد و تفلیس و ایروان ( که آن روز ها از شهرهای بزرگ جهان اسلام و مسلمان نشین بودند . ) مهاجرت کرده و اکثریت عمرش در شهرهای آذربایجان آن سوی ارس به" میرزه لیک " (منشی گری ) سپری کرده است . او بخاطر همین شغل دبیری و نویسندگی ، " ملا علی " گرفته است . و همانگونه که از قدیم الایام در مکتب خانه های آذربایجان معمول بوده است، دانش آموخته گان پس از یادگیری الفبای زبان عربی و فارسی شروع به خواندن عم جزء یا چرکه را با روش تهجی می نمودند و سپس گلستان سعدی و بعد از آن قرآن را ختم می نمودند که دارای تشریفات خاصی بود و پس از آن شروع به آموختن کتبی از جمله کلیله و دمنه ، بوستان سعدی ، نصاب ، دیوانهای نظامی ، فضولی ، نسیمی ، و مولانا و دیگر شعرای اسلامی اعم از عربی ، فارسی و ترکی ( عثمانی ، آذربایجانی و جغتایی ) اهتمام میورزیدند . به دانش آموختگان مکتب خانه آذربایجان در آن دوره ( میرزا ، ملا ) گفته می شد که اعم بود از روحانیون معمم و تحصیل کرده های غیر معمم. به عندلیب قره جه داغی نیز با توجه به این موضوع ( ملا ) گفته شده است . در اسامی اکثر شعرای آذربایجان این عنوان وجود دارد . مانند ملا ولی ودادی ، ملا پناه واقف ، ملا جمعه و غیره ...
عندلیب قره جاداغی بعد از رحل اقامت در " ایروان " در دیوانحانه ی " سردار حسینقلی خان " به منشی گری و نویسندگی پرداخته و به استناد یکی از قصایدش تا سال 1830 م ( 1246 ه ق ) در دیوانخانه ی سردار نویسندگیمی کرده است و لیکن ایام غربت و دوری از وطن را با اضطراباتی شدید گذرانده و ناکام زندگی کرده است .
قوشمالار
نه گؤزل سن
برج لطافتدن اولوب هویدا ،
گئنه مهر رخون ضیالانیبدیر.
هر گؤره نده رعشه دوشر جانیما ،
مستانه گؤزلرین شهلالانیبدیر .
وه – وه نه گؤزه لسن ؤشوخ و نازنین ،
جبینین منور ، زلفین عنبرین ،
لبین گول غنچه سی ، بوخاغین نسرین،
یاناغین لاله تک حمرالانیبدیر .
بئله ترک ائیله مز سئوه ن سئوه نی
سنی تاری ، یاددان چیخارتما منی ،
حق بیلیر کی ، نئجه سئومیشم سنی ،
سرویم زلفون کیمی سئودالانیبدیر .
یار، مهرینی مندن کسیب سن گئنه،
مرحمت نظرین سالماسان منه ،
باشین اوچون سنی سئوه ن کیمسنه ،
مجنون کیمی خلقه رسوالانیبدیر
باغ لطافتده گول ایله گزر ،
سرو گؤرسه قدین ، اوج ائتمز اثر
گلشن حسنینه قیلاندا نظر ،
پریشان " عندلیب " نوالانیبدیر
این مطلب ادامه دارد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر